Hoe we allemaal (bewust of onbewust) gestuurd worden

Tijdens mijn studie Economie ben ik in aanraking gekomen met verschillende invalshoeken van de Nederlandse en wereldwijde economie. Een interessante invalshoek is de psychologische aftakking van de economie (sinds de jaren 80 van de vorige eeuw) welke bekend staat als Behavourial Economics (gedragseconomie).

De standaard economische theorie gaat er van uit dat wij altijd perfecte beslissingen maken met de beschikbare (perfecte) informatie. In de realiteit zal de consument nooit perfecte informatie hebben en de theorie stelt dat er op individueel niveau geen optimale beslissing komt. Behavioural Economics is een sterk middel om doelstellingen op beleidsniveau te behalen zoals het inzetten van nudges (subtiel sturen via het onderbewustzijn) zodat mensen collectief gezonde en duurzame beslissingen maken. Keerzijde van deze munt is dat wij, de consumenten, gemakkelijk te sturen zijn in ons gedrag. Hier wordt dan ook veelvuldig gebruik van gemaakt door bedrijven en hun consumentgerichte marketing.

Daarnaast leven wij in een maatschappij die steeds complexer wordt. Er komen meer keuzes en meer opties en dit zien wij dan als een positief gevolg van de maatschappelijke ontwikkelingen. Vaak zien we juist, zeker voor complexe beslissingen, dat té veel keuzes ook schade geeft aan ons keuzeproces en de uiteindelijke beslissing. Het komt dan voor dat beslissingen langer duren en worden uitgesteld of er juist helemaal niets van komt!

Orgaandonatie

Een mooi voorbeeld hiervan is orgaandonatie. Er bestaan in Europa flinke verschillen of mensen toestemming geven tot orgaandonatie. Landen zoals Zwitserland en Frankrijk hebben indrukwekkende cijfers van meer dan 90 procent van de bevolking die toestemming heeft gegeven voor orgaandonatie. Terwijl in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland deze cijfers aanmerkelijk lager liggen, tussen de 10 en 20 procent.

Komt dit door culturele verschillen? Nee. We zien in de landen die op het eerste gezicht socialer lijken één belangrijk verschil terug. De vraagstelling tot orgaandonatie. Landen met hoge cijfers vragen om de inwoners een keuze door te geven als ze geen organen willen doneren. Landen met lage cijfers is het precies het tegenovergestelde, inwoners moeten een keuze doorgeven wanneer je wel organen wilt doneren. De standaard (of zoals het in de literatuur genoemd wordt: default bias) is anders, en heeft een gigantische impact op de keuze die gemaakt wordt door een hele bevolkingsgroep.

Volgens het CBS hebben in Nederland 10,7 miljoen mensen een keuze gemaakt voor het Donorregister. Dit is 75 procent van de bevolking van 18 jaar of ouder waarvan 4,8 miljoen toestemming geven tot donatie (34 procent). Deze aantallen zijn bereikt door de veelal van uit de overheid gestimuleerde campagnes iedereen (en jongeren in het bijzonder) bewust te maken van orgaandonatie en bewust kiezen. Overigens heeft Nederland de beste cijfers van de groep landen die bij ‘lage cijfers orgaandonatie’ behoren. Ook een prestatie op zich.

Hoe we allemaal (bewust of onbewust) gestuurd worden

Terugkomend op of wij worden gestuurd, jazeker, en soms meer dan dat we in de gaten hebben. Vaak is het al nuttig om dit te realiseren. Zodat we kunnen inzien wanneer wij worden gestuurd, en door wie, én of we dit eigenlijk wel willen?!

Gedragseconoom Dan Ariely heeft veel van deze denkfouten van de mens empirisch onderzocht en op welke manier bedrijven en overheden hier gebruik (of misbruik) van (kunnen) maken. In zijn boek Predictably Irrational heeft hij zijn onderzoek gebundeld en in jip-en-janneke taal met veel voorbeelden dit beschreven. Daarin geeft het boek ook inzicht in verschillende blokkades die we als maatschappij kunnen hebben bij bijvoorbeeld het ontwikkelen en het positief uitvoeren van complexe sociale systemen, zoals gezondheidszorg of een draagkrachtstelsel.

Meer weten over nudging, behavioural economics en hoe dit in het dagelijks (bedrijfs)leven naar voren komt? Bel met 088 – 266 3000 en anders hoor ik je graag via cees.ijzermans@lbv.nl

C.G.J. (Cees) IJzermans

Project Manager

 

Vakbond LBV 

Elke dag bereikbaar 9.00 – 17.00 uur

Strevelsweg 700/612

3083 AS Rotterdam

088-2663000